„Marnotrawstwo to trwonienie, rozrzutność i niegospodarność. To także niewykorzystywanie należycie t
„Marnotrawstwo to trwonienie, rozrzutność i niegospodarność. To także niewykorzystywanie należycie tego, co posiadamy, szastanie zasobami." – napisał Tomasz Król w swojej książce pt. “Lean. Droga do minimalizmu”. Określenie “marnotrawstwo” lub “muda” wykorzystuje się w kontekście szczupłej produkcji do marnowania różnego typu zasobów, czyli tworzenia strat. Mowa tu o stratach różnego typu, od zasobów po czas, a nawet nieodpowiednie wykorzystanie zasobów ludzkich. Z tego artykułu dowiesz się jaka jest definicja marnotrawstwa, jak je klasyfikować, poznasz ich typy i skuteczne sposoby eliminacji. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej na temat marnotrawstw w przedsiębiorstwach produkcyjnych!
Doskonale wyjaśnił, czym jest marnotrawstwo w kontekście Lean, założyciel IDP w książce “Lean. Droga do minimalizmu” pisząc, że: “Lean to taki sposób myślenia o tym, co robimy, żeby eliminować marnotrawstwo. Żeby skupiać się na tym, co jest ważne. A o tym, co jest ważne, decyduje klient.”. Oznacza to, że marnotrawstwo to wszystko, co nie przynosi korzyści dla wyrobu gotowego i zadowolenia klienta. Termin ten został wprowadzony i spopularyzowany przez Toyotę w ramach Toyota Production System (TPS), który jest uważany za protoplastę dzisiejszych metod szczupłego zarządzania (Lean Management). Więcej o Lean Management przeczytasz we wpisie: Co to jest Lean Management? [Kompletny Przewodnik].
Historia pojęcia sięga lat 50. i 60. XX wieku, kiedy to inżynierowie z Toyota Motor Corporation, w tym Eiji Toyoda i Taiichi Ohno, opracowali system produkcji, który miał na celu eliminację wszelkiego rodzaju marnotrawstwa i nieefektywności. Klasyfikacja marnotrawstwa obejmowała nadprodukcję, zapasy, niepotrzebne ruchy, niepotrzebny transport, przetwarzanie, oczekiwanie i wady. Te obszary zostały zidentyfikowane jako główne przyczyny strat, a ich eliminacja stała się kluczowym elementem dążenia do doskonałości operacyjnej. Dowiedz się więcej o Lean Toyoty: Lean Toyota [Wszystko co musisz wiedzieć].
Eliminacja marnotrawstwa ma fundamentalne znaczenie dla przemysłu, ponieważ bezpośrednio przekłada się na zwiększenie efektywności operacyjnej, redukcję kosztów oraz poprawę jakości produktów i satysfakcji klientów.
Zarządzanie oparte na koncepcji Lean i ciągłe doskonalenie są dziś uważane za kluczowe elementy sukcesu w dynamicznie zmieniającym się świecie produkcji.
Wyróżniamy dwa główne rodzaje marnotrawstwa:
Taichii Ohno wyróżnił 7 głównych typów marnotrawstw. Jednak współcześnie możemy wyróżnić ich (według Lean) 8. Należą do nich:
Nadprodukcja jest uważana za jedno z najpoważniejszych marnotrawstw w produkcji. Oznacza wytwarzanie produktów w ilościach większych niż potrzeby klientów lub wcześniej, niż jest to wymagane. Nadprodukcja prowadzi do niepotrzebnego angażowania zasobów, takich jak surowce, energia, a także powierzchnia magazynowa, co z kolei generuje wyższe koszty. Może również zwiększać ryzyko uszkodzenia zapasów i przestarzałości produktów.
Zapasy obejmują nie tylko gotowe produkty, ale również surowce i materiały w trakcie produkcji. Ich nadmiar jest często wynikiem nadprodukcji lub nieefektywnego planowania. Nadmierne zapasy wiążą kapitał, zajmują przestrzeń magazynową, zwiększają koszty utrzymania oraz ryzyko zepsucia i obniżenia jakości materiałów.
Transport wewnętrzny i zewnętrzny, który nie dodaje wartości do produktu, może generować duże koszty. Nieefektywny transport wiąże się z niepotrzebnym przemieszczaniem materiałów, co prowadzi do zwiększenia czasu produkcji i ryzyka uszkodzenia produktów. Optymalizacja układu fabryki i lepsze planowanie mogą znacznie zmniejszyć ten rodzaj marnotrawstwa.
„Czekanie i szukanie. Ojej, ile czasu zmarnowane." – fragment pochodzi z książki “Lean. Droga do minimalizmu” autorstwa Tomasza Króla. Oczekiwanie odnosi się do czasu, gdy pracownicy lub maszyny są bezczynne, czekając na kolejny krok procesu. Jest to czas, w którym nie tworzona jest żadna wartość. Częste przyczyny to niewłaściwie zsynchronizowany proces produkcyjny, awarie sprzętu czy nieefektywny przepływ materiałów.
Świetnym przykładem straty czasu na oczekiwaniu jest jeden z opisanych w naszym case study przypadku, gdzie w firmie Spec-Wood zauważyliśmy, że ogromne straty generuje czas poświęcany na oczekiwanie na wyschnięcie lakieru. My postanowiliśmy, że proces ten będzie odbywać się równolegle z innymi procesami, jak np. wieszanie elementów, czy ich lakierowanie. Dzięki takiemu ułożeniu procesów, zminimalizowaliśmy czas czekania i osiągnęliśmy wzrost wydajności produkcji o prawie 200%! Szczegóły znajdziesz tutaj: Niemal 200% wzrostu wydajności lakierni.
Dotyczy niepotrzebnych ruchów pracowników lub maszyn, które nie są wymagane do wykonania danej operacji. Przykłady to chodzenie po narzędzia, częste schylanie się czy nadmierne przemieszczanie się między stanowiskami pracy. Zbędne ruchy mogą prowadzić do zmęczenia pracowników i zwiększenia ryzyka wypadków.
Występuje, gdy proces produkcji lub jego elementy są bardziej skomplikowane lub droższe niż to konieczne do spełnienia wymagań klienta. Przykłady to stosowanie nadmiernie wytrzymałych materiałów, przeprowadzanie niepotrzebnych testów jakościowych czy zbyt skomplikowany design produktu.
Jest to marnotrawstwo związane z niepełnym wykorzystaniem umiejętności, wiedzy, kreatywności i innowacyjności pracowników. Firmy, które nie angażują swoich pracowników w procesy decyzyjne czy doskonalenie, tracą możliwość optymalizacji swoich operacji.
Jest to obecnie jedno z najczęściej spotykanych marnotrawstw. Błędy te mogą występować zarówno w procesach produkcyjnych, jak i usługowych. Powstają one pod wpływem pewnych czynników, jak np. źle nastawiona maszyna na produkcji. Poprzez braki natomiast, rozumieć można źle wytworzone lub uszkodzone wyroby gotowe, które tworzą dodatkowe koszty związane z ich naprawą lub utylizacją. Poza tym takie produkty wymagają procesu reklamacyjnego i powodują niezadowolenie klienta.
Niska jakość danych i ich brak integracji mogą prowadzić do nieoptymalnych decyzji w każdym aspekcie produkcji. Niepełne lub błędne informacje o zapotrzebowaniu rynku mogą skutkować nadprodukcją lub nadmiernym magazynowaniem. Brak integracji danych między działami może powodować duplikacje pracy, opóźnienia w przepływie informacji i błędy w planowaniu. Implementacja zintegrowanych systemów ERP, stosowanie zaawansowanej analityki danych i narzędzi Business Intelligence mogą znacząco zredukować te straty, poprawiając dokładność i dostępność krytycznych danych operacyjnych.
Nasze doświadczenie pokazuje, że nawet drobne zmiany mają ogromny wpływ na wydajność produkcji. W firmie z branży produkcji nawozów zauważyliśmy, że generują oni wiele strat, w tym: straty czasu, oczekiwania czy zasobów ludzkich. My, jako Instytut Doskonalenia Produkcji, wprowadziliśmy zmiany, które polegały m.in. na zmianie używania miotły na odkurzacz, przeniesieniu stanowisk bliżej zasypów i zamontowaniu klapy, która pozwalała na wcześniejsze dozowanie produktów. Takie działania pozwoliły na skrócenie czasu produkcji z 40 na 30 minut oraz wzrost wydajności aż o 115%! Więcej o tym przypadku przeczytasz w naszym case study pod nazwą: 115% szybszy proces produkcji nawozów.
Do identyfikowania marnotrawstw stosuje się najczęściej mapowanie strumienia wartości oraz audyt Lean. Poniżej omówimy obie z tych metod.
Mapowanie strumienia wartości (Value Stream Mapping, VSM) to narzędzie używane w Lean Manufacturing do wizualizacji procesów produkcyjnych i przepływu informacji związanych z tymi procesami. Metodologia ta pozwala na identyfikację każdego etapu produkcji, podkreślając gdzie i jakie marnotrawstwa występują, co jest kluczowe dla ich eliminacji.
Przykład mapy strumienia wartości:
Audyt Lean to systematyczne badanie procesów w celu identyfikacji marnotrawstw i obszarów do poprawy. Audyty te są przeprowadzane przez wykwalifikowanych audytorów wewnętrznych lub zewnętrznych, którzy używają specjalistycznych narzędzi i technik do oceny efektywności procesów.
Kroki do przeprowadzenia audytu Lean:
Techniki monitorowania procesów produkcyjnych stale się rozwijają. Obecnie coraz częściej do identyfikacji marnotrawstwa stosuje się także technologie monitorowania w czasie rzeczywistym. Rewolucjonizują one sposób monitorowania i analizy procesów produkcyjnych. Technologie te umożliwiają zbieranie danych w czasie rzeczywistym bezpośrednio z maszyn i urządzeń, co pozwala na bieżące śledzenie wydajności, zużycia surowców i czasu pracy.
Przykłady narzędzi IT i IoT:
Wykorzystanie tych technologii nie tylko zwiększa przejrzystość procesów produkcyjnych, ale także umożliwia szybką reakcję na pojawiające się problemy, co jest kluczowe dla utrzymania ciągłości i efektywności produkcji.
Bardzo ważne jest zrozumienie jak zidentyfikować marnotrawstwa oraz w jaki sposób skutecznie je wyeliminować. Jeśli masz z tym problem, zapraszamy do skorzystania z naszych Szkoleń Zamkniętych Lean, gdzie dopasowujemy tematy do Twoich potrzeb. Dzięki takim warsztatom pomogliśmy np. firmie Miloni. Dokładny opis tej sytuacji znajdziesz w naszym case study we wpisie: Zobacz, jak dzięki warsztatom przyspieszyliśmy proces klejenia formatek na blaty do stołów o 100%. Wystarczyły zaledwie 2 dni warsztatowe, aby usunąć zbędne procesy i przyspieszyć proces klejenia formatek aż o 100%!
Lean Manufacturing jest filozofią zarządzania skoncentrowaną na eliminacji marnotrawstwa w każdym aspekcie produkcji. Poniżej przedstawiamy kluczowe narzędzia i techniki Lean:
Six Sigma to metoda zarządzania jakością, która wykorzystuje podejście statystyczne do eliminacji wad i błędów. Kluczowym elementem Six Sigma jest metodyka DMAIC, która obejmuje pięć etapów:
Nie jesteśmy fanami tej metody.
TPM to holistyczne podejście do konserwacji sprzętu, które ma na celu zminimalizowanie przestojów i awarii. TPM angażuje wszystkich pracowników, od operatorów po kierownictwo, w regularne działania konserwacyjne, które zwiększają niezawodność i dostępność maszyn. Kluczowe komponenty TPM to:
W historii naszej pracy m.in. dzięki wdrożeniu narzędzi takich jak TPM i SMED, skrócenie czasu dostarczania reklamacji oraz zbalansowanie linii produkcyjnej, osiągnęliśmy wzrost dostępności linii produkcyjnej o 10-15%. A co za tym idzie, wzrost wydajności produkcji o 15% oraz uwolnienie zasobów ludzkich w wybranych obszarach. Wszystkie te działania pozwoliły firmie Dobroplast na oszczędność 340 000 Euro w skali roku. Szczegóły tego przypadku znajdziesz w naszym case study: Oszczędność na poziomie 340.000 Euro rocznie poprzez wzrost wydajności linii produkcyjnej.
Sztuczna inteligencja (AI) ma szerokie zastosowanie w przemyśle do optymalizacji procesów i zapobiegania marnotrawstwom:
Implementacja tych strategii może znacząco przyczynić się do zwiększenia efektywności, obniżenia kosztów, a co za tym idzie – do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Więcej informacji o narzędziach Lean znajdziesz w naszym drugim wpisie: Narzędzia Lean.
Sprawdź także: Optymalizacja produkcji - Jak to zrobić i czego się spodziewać?.
Zarządzanie marnotrawstwem w produkcji ewoluuje w odpowiedzi na nowe technologie, rosnące oczekiwania społeczne oraz naciski ekonomiczne. Przyszłość tego obszaru będzie kształtowana przez kilka kluczowych trendów i innowacji:
Zrównoważony rozwój odgrywa kluczową rolę w strategiach redukcji marnotrawstwa, ponieważ integruje ochronę środowiska, efektywność ekonomiczną i sprawiedliwość społeczną w procesy decyzyjne przedsiębiorstw:
Integracja tych zasad zrównoważonego rozwoju w strategie operacyjne nie tylko przyczynia się do redukcji marnotrawstwa, ale również buduje lepszy wizerunek firmy, poprawia relacje z interesariuszami i zapewnia długoterminową żywotność przedsiębiorstwa. W miarę jak świat staje się coraz bardziej świadomy ekologicznie, firmy, które adaptują te zasady, zyskują przewagę konkurencyjną na rynku.
Więcej o Lean Manufacturing przeczytasz tutaj: Co to jest Lean Manufacturing? [Kompletny Przewodnik].
W szczupłym zarządzaniu należy skupić się na eliminacji marnotrawstw. Może to być strata czasu, materiałów, produktów gotowych, itp. Jeśli chcesz zmniejszyć ilość strat w swoim przedsiębiorstwie, zwiększyć wydajność produkcji oraz udoskonalić procesy, już dziś wypełnij formularz kontaktowy umieszczony na naszej stronie internetowej Instytutu Doskonalenia Produkcji i zrób pierwszy krok w stronę samodoskonalenia!
Zapraszamy także do odwiedzenia naszego bloga, gdzie znaleźć można m.in. takie wpisy jak: Kiedy współpraca w zakresie optymalizacji produkcji może się nie udać (oraz jak temu zapobiec?) oraz Co to jest Gniazdo Produkcyjne?.
Przekaż kontakt do siebie w tym formularzu. Następnie umówimy się na bezpłatną konsultację, która trwa około 30 minut. Podczas niej omówimy problemy i wyzwania, z jakimi się mierzysz. Wyznaczymy główne cele, z którymi możemy pomóc. Po rozmowie przedstawimy plan Warsztatu, który jest początkiem naszej współpracy.
